Trong cuộc sống hiện đại, áp lực công việc, học hành, tài chính khiến tình trạng căng thẳng, lo âu trở nên phổ biến. Nếu để stress kéo dài có thể dẫn đến mất ngủ, trầm cảm, suy nhược cơ thể.

Trong y học cổ truyền, lo âu và căng thẳng thuộc phạm trù “chứng thất miên” (mất ngủ), “tâm quý” (tim đập hồi hộp) có liên quan chủ yếu đến các tạng Tâm, Can và Thận. Nguyên nhân thường là do Tâm huyết hư, Can khí uất kết, hoặc âm huyết hư tổn, khiến tâm thần không được nuôi dưỡng và yên định.

Chính vì vậy, y học cổ truyền đã điều trị theo nguyên tắc dưỡng tâm an thần, bổ huyết, ích khí hoặc sơ can giải uất. Trong thực tiễn, việc sử dụng các món ăn phối hợp với vị thuốc là một phương pháp tiện dụng, hiệu quả và phù hợp với nhiều đối tượng.

1. Các món ăn bài thuốc giúp giảm căng thẳng, lo âu

1.1. Cháo long nhãn – kỷ tử – táo đỏ

– Nguyên liệu: Long nhãn 15g, kỷ tử 15g, táo đỏ 10 quả, gạo tẻ 100g.

– Cách làm: Ngâm mềm các vị thuốc, sau đó cho vào cháo đã ninh nhừ, nấu thêm 15 phút, thêm chút gia vị vừa ăn là dùng được.

– Công dụng: Kỷ tử bổ can thận, dưỡng huyết, minh mục, hỗ trợ cải thiện thần kinh mệt mỏi. Long nhãn giúp bổ tâm tỳ, dưỡng huyết an thần. Táo đỏ giúp bổ trung ích khí, dưỡng huyết an thần. Món cháo này thích hợp cho người suy nhược, mất ngủ, dễ lo âu.

1.2. Cháo ngó sen – ý dĩ – bách hợp

– Nguyên liệu: Ngó sen tươi 100g, bách hợp 20g, ý dĩ nhân 30g, gạo tẻ 100g.

– Cách làm: Tất cả nguyên liệu rửa sạch, hầm nhừ thành cháo loãng.

– Công dụng: Ngó sen thanh tâm, mát huyết, trấn tĩnh. Bách hợp có tác dụng dưỡng âm, thanh tâm, an thần. Ý dĩ giúp kiện tỳ, trừ thấp. Món cháo phù hợp với người hay hồi hộp, tim đập nhanh, mất ngủ sau stress hoặc trong các giai đoạn thay đổi tâm lý như dậy thì, tiền mãn kinh.

1.3. Súp gà nấu củ sen và kỷ tử

– Nguyên liệu: Thịt gà ta 200g, củ sen tươi 150g, kỷ tử 15g, gừng tươi 3 lát, hành, gia vị.

– Cách làm: Gà luộc sơ, sau đó cho vào nồi hầm cùng củ sen cắt lát, gừng và kỷ tử; hầm lửa nhỏ đến khi chín mềm, nêm vừa ăn.

– Công dụng: Thịt gà bổ khí, ích huyết, dưỡng tỳ vị. Củ sen thanh nhiệt, dưỡng huyết, an thần. Kỷ tử bổ can thận, hỗ trợ cải thiện tâm trạng và thị lực. Món ăn thích hợp cho người cần hồi phục thể lực, giảm mệt mỏi và cải thiện giấc ngủ.

1.4. Trứng gà hấp ngải cứu

– Nguyên liệu: 1 nắm ngải cứu tươi, 2 quả trứng gà, một ít muối/đường tùy khẩu vị.

– Cách làm: Ngải cứu rửa sạch, cắt nhỏ, trộn với trứng gà đánh tan; cho vào bát hấp cách thủy 15-20 phút là dùng được.

– Công dụng: Ngải cứu có tác dụng ôn kinh, trấn tĩnh thần kinh, hoạt huyết, dưỡng huyết. Trứng gà giúp bổ âm, dưỡng khí huyết. Món ăn này dễ tiêu, nhẹ bụng, dùng vào buổi sáng hoặc tối đều được.

1.5. Nước sắc lá vông nem – lạc tiên – tâm sen

– Nguyên liệu: Lá vông nem 10g, lạc tiên 20g, tâm sen 5g.

– Cách làm: Đun sôi 500ml nước với các nguyên liệu trên trong 15 phút, có thể dùng uống thay nước hàng ngày.

– Công dụng: Lá vông nem an thần, thường dùng trị mất ngủ. Lạc tiên giúp giải nhiệt, chữa lo âu. Tâm sen thanh tâm hỏa, trấn tĩnh, chữa mất ngủ do tâm phiền.

1.6. Nước sắc lá dâu – cúc tần – lá vối

– Nguyên liệu: Lá dâu tằm (tang diệp) khô 15g, lá cúc tần khô 10g, lá vối tươi hoặc khô 10g.

– Cách sắc: Rửa sạch các vị thuốc, cho vào 700ml nước, sắc nhỏ lửa còn khoảng 300ml. Uống 2 lần/ngày, vào buổi sáng và chiều tối.

– Công dụng: Lá dâu tằm thanh phế, bình can, làm dịu tâm thần. Cúc tần trừ thấp nhiệt, hoạt huyết, thư giãn thần kinh. Lá vối thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, giúp thư giãn.

2. Lưu ý khi sử dụng các món ăn bài thuốc giảm căng thẳng, lo âu

– Các món ăn bài thuốc có tác dụng hỗ trợ thư giãn tinh thần, giúp ngủ sâu, nhưng không thể thay thế hoàn toàn thuốc điều trị rối loạn lo âu, trầm cảm hay mất ngủ mạn tính.

– Người có biểu hiện lo âu kéo dài, mất ngủ triền miên cần được khám bởi bác sĩ chuyên khoa.

– Người hư hàn (thường lạnh bụng, sợ lạnh) không nên dùng các món có tính mát như trà lá vông, nước sắc lá dâu cúc tần kéo dài vì dễ gây đầy bụng, tiêu chảy.

– Một số vị thuốc tuy lành tính nhưng nếu dùng sai liều hoặc kết hợp không đúng, có thể gây tương tác hoặc phản tác dụng. Ví dụ: Tâm sen liều cao gây mệt, tụt huyết áp ở người huyết áp thấp. Lá vối gây hạ huyết áp, những người huyết áp thấp cần tuân thủ liều lượng và không nên lạm dụng.

Ẩm thực không chỉ là nguồn cung cấp năng lượng mà còn là một phần của liệu pháp điều trị trong y học cổ truyền. Những món ăn bài thuốc tuy đơn giản, dễ làm từ nguyên liệu quen thuộc nhưng có thể giúp xoa dịu tâm trí, cải thiện giấc ngủ, giảm lo âu và căng thẳng trong cuộc sống hiện đại đầy áp lực.