Phụ nữ mới sinh thường lo lắng liệu mình có đủ sữa cho con bú hay không. Nếu em bé khỏe mạnh và phát triển tốt thì hầu như mọi việc tiết sữa đều ổn. Trường hợp chưa tiết đủ sữa cũng không nên lo lắng vì có nhiều cách để tăng tiết sữa mẹ. Đôi khi, việc kích thích vú không đủ hoặc mất cân bằng nội tiết tố có thể dẫn đến lượng sữa mẹ ít.

Theo Điều dưỡng Đỗ Thanh Huyền – Khoa Sản I, chuyên gia tư vấn cho con bú, Bệnh viện Phụ sản Trung ương giải thích, sản xuất hoặc cho con bú sữa mẹ là một quá trình sinh học bắt đầu trong thời kỳ mang thai, với sự phát triển của tuyến vú và ống dẫn sữa. Sau khi sinh con, sự thay đổi nội tiết tố, chủ yếu do prolactin và oxytocin điều khiển sẽ kích hoạt quá trình sản xuất sữa.

1. Một số cách hiệu quả để tăng tiết sữa mẹ một cách tự nhiên

Cho con bú thường xuyên và hãy để bé quyết định khi nào nên ngừng bú. Khi bé bú vú, các hormone kích thích ngực sản xuất sữa sẽ được tiết ra. Phản xạ tiết sữa là khi các cơ ở ngực mẹ co lại và di chuyển sữa qua các ống dẫn, điều này xảy ra ngay sau khi bé bắt đầu bú.

Mẹ càng cho con bú nhiều thì ngực càng tạo ra nhiều sữa. Cho con bú 8 đến 12 lần một ngày hoặc thường xuyên hơn nếu bé có dấu hiệu đói có thể giúp thiết lập và duy trì việc sản xuất sữa. Cách hiệu quả nhất để tăng nguồn sữa là cho con bú thường xuyên.

Nuôi con bằng sữa mẹ kích thích sản xuất sữa, vì vậy hãy cố gắng cho bé bú theo nhu cầu.

Đảm bảo em bé có khớp ngậm tốt và tư thế thích hợp trong khi bú. Nếu bé ngậm sâu cho phép bé bú sữa một cách hiệu quả, từ đó báo hiệu cơ thể sản xuất nhiều sữa hơn.

Hút sữa sau hoặc giữa các cữ bú cũng có thể giúp mẹ tăng sản lượng sữa. Làm ấm ngực trước khi hút có thể giúp mẹ thoải mái hơn và hút sữa dễ dàng hơn.

Hãy thử hút sữa khi:

• Mẹ còn sữa sau khi trẻ bú.
• Trẻ đã bỏ lỡ một cữ bú.
• Trẻ bú bình (sữa mẹ hoặc sữa công thức).

Cho bé bú từ cả hai vú trong mỗi lần bú. Hãy để bé bú từ vú đầu tiên cho đến khi bé bú chậm lại hoặc ngừng bú trước khi cho bé bú vú thứ hai. Việc kích thích nuôi cả hai vú bằng sữa mẹ có thể giúp tăng sản lượng sữa. Hút sữa từ cả hai vú đồng thời cũng đã được tìm thấy để tăng sản lượng sữa và dẫn đến hàm lượng chất béo trong sữa cao hơn.

Nhẹ nhàng massage ngực để khuyến khích dòng sữa trong khi cho con bú. Điều này có thể giúp bé bú được nhiều sữa hơn trong khi bú và kích thích ngực sản xuất nhiều sữa hơn.

Dinh dưỡng hợp lý là điều cần thiết cho việc sản xuất sữa mẹ. Duy trì chế độ ăn uống cân bằng bao gồm thực phẩm giàu protein, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau quả. Mẹ có thể tìm các loại thực phẩm liên quan đến việc tăng lượng sữa mẹ để ăn vừa đủ dinh dưỡng vừa đảm bảo lượng sữa đủ cho con bú như yến mạch, củ sen, mướp, khoai lang, canh đu đủ xanh, chuối và móng giò…

Có những loại thực phẩm và thảo mộc có thể làm tăng sản lượng sữa mẹ. Một số, chẳng hạn như cỏ cà ri, đã được phát hiện là có tác dụng chỉ sau bảy ngày. Những thực phẩm và thảo dược như cây thảo linh lăng, thì là, tảo xoắn (rong biển), lá mít, lá vối…

Tuy nhiên, các bà mẹ đang cho con bú luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thực phẩm bổ sung mới. Ngay cả các biện pháp tự nhiên cũng có thể gây ra tác dụng phụ.

Khi cho con bú, nhu cầu nước của mẹ cao hơn với người bình thường do quá trình tiết sữa sẽ làm cho bà mẹ bị thiếu nước. Vì vậy, uống nước đủ sẽ giúp bà mẹ đáp ứng yêu cầu gia tăng về sản xuất sữa. Tốt nhất là các bà mẹ nên uống nước trắng, hoặc nước trái cây, sữa.

Căng thẳng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn sữa, vì vậy hãy thực hiện các kỹ thuật thư giãn như thở sâu, thiền và tập thể dục nhẹ nhàng để giảm mức độ căng thẳng. Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc cũng rất quan trọng đối với việc sản xuất sữa.

2. Mẹ sản xuất bao nhiêu sữa là đủ cho trẻ bú?

Không có lượng sữa mẹ “bình thường” cố định mà mọi bà mẹ nên sản xuất. Trên thực tế, việc sản xuất sữa mẹ có thể thay đổi tùy theo di truyền, độ tuổi của trẻ và cách cho ăn. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu và hướng dẫn có thể giúp mẹ đánh giá nguồn sữa của mình:

Nguồn sữa có thể đủ nếu trẻ tăng cân đều đặn, trẻ có vẻ hài lòng sau khi bú. Trẻ sẽ đi tiểu 6 lần/ngày hoặc hơn ngay khi sữa mẹ về đủ. Nước tiểu thường không màu. Khi trẻ hơn 3 ngày tuổi, nước tiểu của bé có thể có màu gạch bẩn dính tã nếu bé bú không đủ sữa.

Nếu trẻ tỏ ra hài lòng sau khi bú và dường như đã bú đủ sữa thì đó là một dấu hiệu tích cực. Trẻ nên có tư thế thoải mái và sẵn sàng nhả vú ra.

Trong những tuần đầu, trẻ bú thường xuyên, thường từ 8 đến 12 lần trong 24 giờ. Cho trẻ bú thường xuyên giúp kích thích sản xuất sữa và đáp ứng nhu cầu tăng trưởng của bé.

Mặc dù ban đầu việc cho con bú có thể gây khó chịu nhưng cơn đau hoặc khó chịu dai dẳng có thể cho thấy các vấn đề về khớp ngậm hoặc tư thế bú có thể ảnh hưởng đến việc truyền sữa.

Nếu bé tăng cân không hợp lý hoặc có dấu hiệu sụt cân, nên nhờ đến sự hướng dẫn của bác sĩ. Những trường hợp như vậy có thể gợi ý mối lo ngại về nguồn sữa hoặc các yếu tố nuôi con bằng sữa mẹ khác.

3. Nguyên nhân khiến mẹ ít sữa

Hầu hết phụ nữ có thể sản xuất đủ lượng sữa mẹ nhưng một số bà mẹ có thể gặp khó khăn. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây khó khăn trong việc sản xuất sữa mẹ:

Các tình trạng như Hội chứng buồng trứng đa nang, rối loạn tuyến giáp (suy giáp hoặc cường giáp) hoặc giải phóng không đủ hormone prolactin có thể phá vỡ sự cân bằng nội tiết tố cần thiết cho sản xuất sữa.

Kích thích vú đầy đủ là điều cần thiết để sản xuất sữa. Nếu em bé khó bú đúng cách trong khi cho con bú hoặc người mẹ không hút sữa hoặc cho con bú đủ thường xuyên, điều đó có thể làm giảm lượng sữa sản xuất.

Chuyên gia cho biết mức độ căng thẳng, lo lắng hoặc các yếu tố cảm xúc cao có thể cản trở quá trình tiết sữa. Các hormone gây căng thẳng như cortisol có thể ức chế sự giải phóng oxytocin, một loại hormone cần thiết cho quá trình phun sữa.

Điều kiện y tế hoặc thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến lượng sữa của người mẹ có thể sản xuất. Ví dụ, một số loại thuốc như thuốc thông mũi hoặc thuốc tránh thai nội tiết tố có thể làm giảm nguồn sữa. Ngoài ra, các tình trạng bệnh lý như đái tháo đường hoặc chấn thương vú trước đó có thể ảnh hưởng đến việc tiết sữa.

Những biến thể trong giải phẫu vú có thể góp phần gây khó khăn cho việc sản xuất sữa. Các tình trạng như mô tuyến không đủ (giảm sản) hoặc phẫu thuật vú loại bỏ các ống và tuyến sữa có thể hạn chế khả năng sản xuất sữa.

Do đó, nếu nguồn sữa ít, việc bổ sung sữa công thức có thể là một lựa chọn. Nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia cho con bú trước khi bổ sung sữa công thức để tránh việc cai sữa sớm một cách vô tình.

Các chuyên gia cho con bú có thể lập kế hoạch bổ sung để người mẹ tuân theo để có thể tăng sản lượng sữa và giảm dần việc bổ sung.

Hãy nhớ rằng việc tăng nguồn sữa là dần dần và kết quả có thể khác nhau ở mỗi người. Tất cả những gì người mẹ cần là kiên nhẫn và thực hiện đúng các hướng dẫn của bác sĩ.