Vì sao điều trị khỏi HIV lại khó khăn?
Theo PGS.TS. Bùi Khắc Hậu, nguyên giảng viên Bộ môn Nội, Đại học Y Hà Nội, HIV (Human Immunodeficiency Virus) là tên gọi của một loại virus gây suy giảm hệ miễn dịch, làm cho cơ thể người mất dần sức đề kháng với các vi sinh vật gây bệnh, tạo ra các nhiễm trùng cơ hội và điều kiện phát triển ung thư cũng như nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.
Mặc dù là bệnh lý nguy hiểm nhưng nhiều năm nay, các nhà khoa học trên thế giới vẫn chưa tìm ra biện pháp hiệu quả chữa khỏi căn bệnh này. Nguyên nhân do:
– Các ổ chứa virus: HIV có thể ẩn náu trong nhiều tế bào và mô khác nhau, tạo ra một ổ chứa không bị ảnh hưởng bởi liệu pháp kháng virus (ART). Virus bên trong các ổ chứa ẩn này có thể tái hoạt động bất cứ lúc nào, khiến việc loại bỏ nhiễm trùng và tạo ra vaccine hoặc phương pháp chữa trị trở nên vô cùng khó khăn.
– Tỷ lệ đột biến cao: HIV đột biến và tiến hóa nhanh chóng, giúp nó trốn tránh hệ thống miễn dịch và phát triển khả năng kháng thuốc.
– Trốn tránh hệ thống miễn dịch: Virus nhắm mục tiêu và phá hủy các tế bào (tế bào bạch cầu CD4), kìm hãm phản ứng miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại HIV hơn. Khi càng nhiều HIV được sản xuất, càng ít tế bào CD4 được tạo ra, khiến người đó có nguy cơ cao nhiễm vi trùng, bệnh tật và một số bệnh ung thư.
Chưa có biện pháp điều trị khỏi HIV do chính bản chất phức tạp của loại virus này.
Hơn nữa, không chỉ khó khăn trong việc tìm kiếm biện pháp chữa trị mà quá trình tạo ra vaccine cũng gặp nhiều thách thức do bản chất phức tạp của chính HIV.
Cụ thể, hệ thống miễn dịch không dễ dàng nhận ra HIV. HIV lại có sự đa dạng về mặt di truyền trong và giữa các quần thể khác nhau với các chủng và nhánh HIV khác nhau khiến việc tìm ra một loại vaccine hiệu quả trên nhiều loại và nhánh khác nhau trở nên khó khăn.
Bên cạnh đó, HIV chèn bản thiết kế di truyền của nó vào các tế bào của hệ thống miễn dịch, khiến vaccine khó có thể chỉ nhắm mục tiêu vào HIV vì nó ẩn mình trong vật chủ.Hơn nữa, hiện nay không có mô hình miễn dịch bảo vệ tự nhiên nào để làm cơ sở cho nghiên cứu khiến việc tạo ra vaccine gặp khó khăn.
Mặc dù các nỗ lực tìm kiếm biện pháp điều trị hay sản xuất vaccine gặp nhiều khó khăn nhưng các phương pháp phòng ngừa, kiểm soát HIV lâu dài đang được triển khai mạnh mẽ, hiệu quả, góp phần tiến tới mục tiêu chấm dứt đại dịch HIV/AIDS vào năm 2030.
Các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát HIV lâu dài là gì?
Trong khi chờ đợi các nhà nghiên cứu tìm ra phương pháp chữa đặc trị hiệu quả, người nhiễm HIV có thể áp dụng những phương pháp điều trị giúp kiểm soát HIV lâu dài.
– Thuốc điều trị HIV: Điển hình là liệu pháp kháng virus (ART) có thể giúp kiểm soát sự nhân lên của HIV. Liệu pháp ART là việc dùng kết hợp các loại thuốc điều trị HIV mỗi ngày, vào một giờ nhất định, được khuyến nghị cho tất cả những người bị HIV.
Mặc dù ART không chữa khỏi bệnh, nhưng liệu pháp này hướng đến mục tiêu làm giảm tải lượng virus xuống thấp đến mức không phát hiện được, từ đó giúp người nhiễm HIV sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn và làm giảm nguy cơ lây truyền.
– Thuốc phòng ngừa HIV: Hiện nay, có hai loại thuốc giúp ngăn ngừa nhiễm HIV bao gồm:
+ PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm): Thuốc dùng cho các trường hợp chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ phơi nhiễm cao qua quan hệ tình dục và tiêm chích.
+ PEP (dự phòng sau phơi nhiễm): Thuốc chỉ dùng trong trường hợp khẩn cấp và phải bắt đầu trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi tiếp xúc với HIV. Thuốc ngăn ngừa HIV tăng sinh số lượng, giảm số lượng virus trong cơ thể, từ đó ngăn ngừa virus xâm nhập, phá hủy các tế bào miễn dịch.
Sử dụng bao cao su: Dùng bao cao su trong mỗi lần quan hệ tình dục là biện pháp hiệu quả nhất ngăn ngừa lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Không dùng chung kim tiêm, dụng cụ tiêm chích: Hạn chế được nguy cơ nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường máu khác như viêm gan C.
Chất bôi trơn: Sử dụng chất bôi trơn giúp quan hệ tình dục an toàn hơn bằng cách giảm nguy cơ rách âm đạo hoặc hậu môn do khô hoặc ma sát đồng thời ngăn rách bao cao su. Không nên sử dụng các chất bôi trơn gốc dầu (như Vaseline) do có thể khiến bao cao su bị rách.
