Bệnh tay chân miệng tưởng chừng đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu chăm sóc không đúng cách. Cha mẹ cần được trang bị kiến thức rõ ràng về thời điểm có thể điều trị tại nhà và những dấu hiệu cảnh báo buộc phải đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Căn bệnh tưởng nhẹ nhưng có thể nguy hiểm

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ em, đặc biệt trong độ tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi. Hầu hết các trường hợp bệnh nhẹ, có thể tự khỏi sau 7–10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách tại nhà. Tuy nhiên, không ít trường hợp trở nặng, thậm chí tử vong vì cha mẹ chủ quan, lơ là hoặc điều trị sai cách.

Mỗi năm, hàng nghìn ca mắc tay chân miệng được ghi nhận trên cả nước, nhất là vào các đợt cao điểm mùa hè và đầu thu. Bệnh dễ lây lan trong môi trường nhà trẻ, mẫu giáo và các khu dân cư đông người. Khi dịch bệnh bùng phát, việc điều trị và chăm sóc trẻ đúng phương pháp, đúng thời điểm có vai trò vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe và tính mạng trẻ nhỏ.

Điều trị tại nhà: chỉ an toàn khi đúng thời điểm và đúng cách

Không phải trẻ nào bị tay chân miệng cũng cần nhập viện. Trên thực tế, nhiều trường hợp bệnh nhẹ hoàn toàn có thể điều trị tại nhà, nếu người chăm sóc tuân thủ đúng hướng dẫn y tế và theo dõi sát sao diễn tiến của trẻ.

Trẻ có thể được điều trị tại nhà nếu:

• Sốt nhẹ dưới 38,5°C và đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
• Trẻ vẫn ăn uống được, không bị nôn trớ liên tục hoặc mệt mỏi.
• Không có biểu hiện thần kinh (giật mình liên tục, lừ đừ, ngủ li bì), hô hấp (thở nhanh, khó thở) hoặc tuần hoàn (vã mồ hôi, da lạnh).
• Mụn nước ở miệng, tay, chân ít và chưa bị nhiễm trùng, trẻ không bị đau quá mức khi ăn uống.
• Bệnh đang trong giai đoạn sớm (1–5 ngày), chưa có dấu hiệu biến chứng.

Trong các trường hợp này, việc chăm sóc trẻ tại nhà không chỉ giúp giảm áp lực cho bệnh viện mà còn hạn chế nguy cơ lây nhiễm chéo trong môi trường y tế. Tuy nhiên, cha mẹ cần đặc biệt chú ý theo dõi sát diễn biến bệnh của trẻ từng ngày, từng giờ.

Những việc cần làm khi chăm sóc trẻ tay chân miệng tại nhà

Cha mẹ cần áp dụng đầy đủ các biện pháp chăm sóc hỗ trợ và phòng ngừa lây lan:

1. Hạ sốt và giảm đau đúng cách

• Dùng thuốc hạ sốt paracetamol theo liều phù hợp với cân nặng (10–15mg/kg/lần), cách 4–6 tiếng nếu cần.
• Có thể sử dụng ibuprofen nếu trẻ sốt cao và không có chống chỉ định.
• Tuyệt đối không dùng aspirin vì có thể gây ra hội chứng Reye nguy hiểm cho trẻ.

2. Làm dịu vết loét miệng

• Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc nước muối pha loãng ấm mỗi ngày.
• Dùng gel bôi miệng chuyên dụng theo chỉ dẫn bác sĩ để giảm đau và hỗ trợ lành vết loét.

3. Vệ sinh da và vùng mụn nước

• Không làm vỡ mụn nước, tránh lây lan hoặc bội nhiễm.
• Vệ sinh bằng nước ấm, dùng dung dịch sát khuẩn nhẹ nếu có dấu hiệu vỡ loét.
• Mặc quần áo thoáng mát, sạch sẽ, tránh gây ma sát vào vùng da tổn thương.

4. Cách ly và vệ sinh môi trường

• Cách ly trẻ bệnh với trẻ khỏe ít nhất 7 ngày.
• Giặt riêng quần áo, khăn tắm, ga giường của trẻ; ngâm trong nước nóng hoặc dung dịch sát khuẩn trước khi giặt.
• Khử khuẩn đồ chơi, sàn nhà, tay nắm cửa, nhà vệ sinh bằng cloramin B hoặc các dung dịch tương đương.
• Người chăm sóc phải rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi tiếp xúc.

Khi nào phải đưa trẻ đến bệnh viện?

Cha mẹ tuyệt đối không được chủ quan khi thấy các dấu hiệu sau ở trẻ mắc tay chân miệng:

• Sốt cao trên 39°C, kéo dài hơn 2 ngày và không đáp ứng thuốc hạ sốt.
• Giật mình liên tục, co giật, run tay chân, ngủ gà, li bì.
• Nôn ói nhiều, không ăn uống được, khát nước nhưng không uống nổi.
• Thở nhanh, thở mệt, ho ra máu hoặc có biểu hiện tím tái, khó thở.
• Dấu hiệu tuần hoàn bất ổn: vã mồ hôi, da lạnh, mạch nhanh yếu.
• Xuất hiện loét miệng, lở loét da diện rộng, mụn nước lan nhanh hoặc chảy dịch.

Những biểu hiện này cho thấy bệnh đã bước vào giai đoạn biến chứng, có thể tổn thương đến hệ thần kinh, tim mạch hoặc phổi – những biến chứng nguy hiểm có thể khiến trẻ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Mỗi người dân là một “lá chắn” trong phòng chống tay chân miệng

Phòng ngừa luôn là giải pháp hiệu quả và tiết kiệm nhất. Bộ Y tế khuyến cáo các gia đình, trường học và cộng đồng thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng bệnh, đặc biệt trong mùa dịch:

• Rửa tay bằng xà phòng nhiều lần trong ngày, nhất là sau khi thay tã, tiếp xúc dịch tiết, trước khi ăn.
• Tăng cường vệ sinh lớp học, đồ chơi, dụng cụ học tập.
• Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch.
• Không để trẻ mắc bệnh tiếp xúc với trẻ khỏe, tránh nguy cơ lây lan.
• Theo dõi sát sức khỏe trẻ mỗi ngày, không giấu bệnh hoặc chậm trễ điều trị.

Tay chân miệng có thể điều trị tại nhà – nhưng không đồng nghĩa với việc điều trị chủ quan. Cha mẹ cần tỉnh táo phân biệt giữa trường hợp nhẹ và dấu hiệu biến chứng. Nếu đủ an toàn, hãy chăm sóc trẻ tại nhà đúng cách để bệnh nhanh khỏi và tránh lây lan. Nhưng nếu trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, đừng chần chừ đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.