Không ít trường hợp sữa bị hỏng vì bảo quản không đúng cách, dẫn đến trẻ không được bú đủ hoặc thậm chí gặp rối loạn tiêu hóa vì uống phải sữa nhiễm khuẩn.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, dù không có thiết bị làm lạnh, vẫn có những cách bảo quản sữa mẹ an toàn và hiệu quả nếu mẹ nắm rõ nguyên tắc cơ bản và giữ vệ sinh đúng cách.

Không có tủ lạnh, làm sao để giữ sữa mẹ an toàn vài giờ sau khi vắt?

Trong điều kiện không có tủ lạnh – một tình huống phổ biến ở nhiều vùng nông thôn, miền núi – nhiều mẹ tưởng rằng không thể vắt trữ sữa, nên phải luôn ở cạnh con để cho bú trực tiếp. Điều này vừa làm giảm tính linh hoạt của mẹ, vừa không tận dụng được khoảng thời gian con ngủ hay không bú để vắt và tích sữa dự trữ.

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, nếu biết cách giữ gìn vệ sinh và bảo quản đúng, sữa mẹ vẫn có thể lưu trữ tạm thời trong vài giờ mà vẫn đảm bảo an toàn.

Cụ thể, sữa vắt ra nên được đựng trong chai hoặc hộp sạch có nắp đậy kín, đặt ở nơi mát nhất trong nhà, tránh ánh nắng chiếu trực tiếp hoặc nơi có nguồn nhiệt như bếp, lửa. Nếu trời mát (nhiệt độ phòng dưới 25°C), sữa mẹ có thể để ở ngoài khoảng 2–4 giờ mà không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng. Ngoài ra, bình giữ nhiệt sạch cũng là một giải pháp tạm thời nếu mẹ cần mang sữa theo trong vài giờ.

Điều quan trọng là phải cho trẻ sử dụng sữa càng sớm càng tốt sau khi vắt, tránh để quá lâu ở môi trường nhiệt độ cao, và tuyệt đối không đun sôi sữa mẹ trước khi cho bé uống, vì việc này có thể phá hủy nhiều enzyme và kháng thể quý giá trong sữa.

Dấu hiệu nhận biết sữa mẹ đã bị hỏng – mẹ cần đặc biệt lưu ý

Trong môi trường không có tủ lạnh, nguy cơ sữa mẹ bị hỏng tăng cao nếu bảo quản sai cách hoặc kéo dài thời gian lưu trữ. Nhiều mẹ có thể không phát hiện ra sữa đã nhiễm khuẩn, tiếp tục cho con uống, dẫn đến hậu quả là trẻ bị nôn ói, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa.

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, dấu hiệu sữa bị hỏng khá rõ ràng. Nếu sữa có mùi chua, khét, tanh lạ hoặc xuất hiện các cục vón bất thường, mẹ nên bỏ ngay. Trong một số trường hợp, sữa có thể tách lớp (váng sữa nổi phía trên) – điều này là bình thường nếu lớp váng tan khi lắc nhẹ. Nhưng nếu lớp váng không tan, nổi dày và không hòa lại, rất có thể sữa đã hỏng.

Đặc biệt, nếu trẻ bú vào có biểu hiện quấy khóc, khó chịu, nôn hoặc đi ngoài lỏng, mẹ nên ngừng ngay và theo dõi tình trạng của bé.

Việc vệ sinh tay sạch sẽ trước khi vắt sữa, cũng như đảm bảo dụng cụ chứa sữa được tiệt trùng đúng cách, là yếu tố then chốt để tránh vi khuẩn xâm nhập từ ban đầu.

Gợi ý cho mẹ vùng cao: Có thể làm gì khi không có thiết bị bảo quản hiện đại?

Thực tế, dù không có tủ lạnh hay máy hút sữa, các mẹ ở vùng khó khăn vẫn có thể vắt và bảo quản sữa mẹ hiệu quả nếu được hướng dẫn đúng. Các chuyên gia dinh dưỡng đưa ra nhiều khuyến nghị thiết thực cho hoàn cảnh này.

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, trước tiên, mẹ nên vắt sữa bằng tay sạch – không cần thiết bị hiện đại – và thu sữa vào chai, lọ có nắp đã được đun sôi hoặc tráng nước sôi. Nên ghi rõ giờ vắt sữa lên từng chai để sử dụng đúng thứ tự, ưu tiên dùng sữa mới vắt trước.

Nếu thời tiết lạnh, mẹ có thể đặt chai sữa ở nơi râm mát trong nhà, tránh để gần bếp, bếp củi hay những nơi nhiều ruồi bụi. Trường hợp cần di chuyển hoặc lưu trữ vài tiếng, có thể dùng bình giữ nhiệt loại sạch, đã được tráng nước sôi, để giữ nhiệt độ ổn định hơn.

Cũng theo bác sĩ Phương, nếu gia đình có điều kiện sắm tủ lạnh nhỏ chạy bằng năng lượng mặt trời – hiện đang được một số tổ chức hỗ trợ cho vùng sâu – thì việc trữ sữa mẹ sẽ an toàn và thuận tiện hơn rất nhiều.

Từ việc trữ sữa đến việc bảo vệ sức khỏe bé: Mẹ cần kiến thức đúng, không cần thiết bị đắt tiền

Việc nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là lựa chọn đúng đắn, mà còn là giải pháp hiệu quả, tiết kiệm và phù hợp với điều kiện sống ở vùng nông thôn, miền núi. Điều mẹ cần không nhất thiết là máy hút sữa hay tủ lạnh đắt tiền, mà là kiến thức khoa học về bảo quản sữa và một chút tỉ mỉ trong cách chăm con.

Chỉ cần tuân thủ nguyên tắc: vệ sinh – bảo quản mát – sử dụng sớm, mẹ hoàn toàn có thể duy trì dòng sữa tự nhiên quý giá cho con ngay cả khi sống trong điều kiện thiếu thốn.

Biết cách bảo quản sữa mẹ đúng – dù chỉ là trong vài tiếng không có tủ lạnh – là hành động thiết thực giúp bảo vệ sức khỏe, thậm chí là tính mạng của trẻ sơ sinh. Và hơn hết, đó cũng là cách mẹ tôn trọng công sức và tình yêu thương của chính mình dành cho con qua từng giọt sữa.

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo và phù hợp nhất với trẻ nhỏ – dù ở thành thị hiện đại hay miền núi xa xôi. Việc bảo quản sữa mẹ trong điều kiện không có tủ lạnh tuy khó, nhưng hoàn toàn không phải điều bất khả thi. Khi mẹ được trang bị kiến thức đúng, cộng với sự đồng hành của cán bộ y tế và cộng đồng, hành trình nuôi con bằng sữa mẹ sẽ không còn là điều xa vời – mà sẽ là lựa chọn gần gũi, tự nhiên và đầy yêu thương.