Đông y gọi củ kiệu là giới bạch, hỏa thông. Dược liệu có vị cay, đắng, tính ấm, lợi vào 3 kinh phế, vị và đại tràng. Củ kiệu có tác dụng lý khí, chống tức ngực, thông dương khí, tán uất kết, kiện vị, tiêu thực. Chủ trị tức ngực, khó chịu ở vùng dạ dày, nôn mửa, kiết lỵ, tiêu chảy…
Trong Đông y, hành và kiệu đều là những thứ gia vị cay ấm, nhưng tác dụng chữa bệnh lại không giống nhau. Củ hành được xếp vào nhóm thuốc “Tân ôn giải biểu”, nghĩa là những vị thuốc cay ấm dùng chữa cảm lạnh. Còn củ kiệu được xếp vào nhóm thuốc “lý khí”, dùng chữa các bệnh do chức năng của “khí” bị rối loạn gây nên.
Kiệu có tính hoạt lợi, không bị tích trệ cũng không nên dùng. Người phát nóng do “khí hư” hoặc “âm hư” mồ hôi ra nhiều, đau đầu không nên dùng độc vị.
Củ kiệu vị thuốc quý cho người thể chất chịu lạnh kém lại rất tốt tiêu hoá.
Theo các nghiên cứu hiện đại, củ kiệu có tác dụng chống xơ vữa động mạch, phòng ngừa huyết khối gây nghẽn tắc mạch máu do có tác dụng chống ngưng tập tiểu cầu, lợi niệu, hạ huyết áp, ức chế đối với nhiều loại vi khuẩn và tế bào ung thư.
Một số bài thuốc sử dụng từ củ kiệu
– Chữa viêm mũi mạn tính: Củ kiệu 9g, tân di hoa 6g, mộc qua 9g; sắc nước uống trong ngày.
– Chữa chứng tức ngực, đau thắt tim, suyễn thở do hàn đàm ứ đọng gây nên: Qua lâu 1 trái (giã nát), củ kiệu 15g, rượu trắng 100ml, nước 500ml, sắc còn 200ml, chia uống trong ngày; uống khi thuốc còn ấm tốt hơn uống lạnh.
– Chữa tức ngực, đau tức ở vùng tim: Củ kiệu 15g, chỉ thực 4 trái, hậu phác 12g, quế chi 9g, qua lâu 1 trái (giã nát). Đầu tiên lấy chỉ thực và hậu phác sắc với 900ml còn 600ml dịch thuốc, bỏ bã; sau đó cho các vị thuốc còn lại vào nấu nhỏ lửa thêm 20 phút là được. Chia ra 3 lần uống trong ngày, uống khi thuốc còn ấm tốt hơn uống lạnh.
Củ kiệu hỗ trợ điều trị chứng đau tức ngực vùng tim.
– Chữa đau thắt tim: Củ kiệu 9g, qua lâu 18g, đan sâm 9g, khương hoàng 9g, ngũ linh chi 9g, quế chi 6g, đào nhân 9g, hồng hoa 9g, viễn chí 9g, trầm hương bột 3g (hòa vào sau). Sắc nước uống trong ngày.
– Chữa kiết lỵ, tiêu chảy, mót rặn: Củ kiệu 9g, sài hồ 9g, bạch thược 12g, chỉ thực 6g, cam thảo 4g. Sắc nước uống.
– Chữa xích lỵ (đi lỵ phân lẫn máu): Củ kiệu 12g, hoàng bá 6g, sắc nước uống. Hoặc dùng kiệu 1 nắm, thái nhỏ, nấu cháo ăn.
– Chữa đại tiện lỏng, nôn khan không ngừng: Củ kiệu 1 nắm, nước 500ml, sắc cạn còn một nửa, chia thành nhiều lần uống.
