Ngộ độc thực phẩm là bệnh gây ra do ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn hoặc độc tố của vi khuẩn hoặc thực phẩm có chứa các chất có tính độc hại đối với người ăn.
Tác nhân gây ngộ độc có thể là vi sinh vật (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng), độc tố của vi khuẩn, chất độc hóa học, chất độc tự nhiên sẵn có trong thực phẩm hay do thức ăn bị biến chất…
Nhận biết ngộ độc thực phẩm
Khi bản thân hoặc người xung quanh rơi vào những tình huống sau đây thì có thể nghĩ đến nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm:
- Người vừa mới ăn xong và khởi phát các biểu hiện bệnh sau đó.
- Có từ hai người trở lên có biểu hiện tương tự nhau sau khi cùng sử dụng một loại thực phẩm nào đó, trong khi những người không ăn thì có biểu hiện bệnh.
- Các biểu hiện của ngộ độc thực phẩm khá đa dạng và tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh.
Một số biểu hiện gợi ý của ngộ độc thực phẩm:
Ngộ độc thực phẩm là bệnh gây ra do ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn…
- Biểu hiện ở đường tiêu hóa: nôn, đau bụng, tiêu chảy…
- Biểu hiện của mất nước mất muối nếu nôn, tiêu chảy nhiều như biểu hiện khát, môi và da khô, nước tiểu sẫm màu và lượng ít dần…
- Biểu hiện của nhiễm trùng (nếu do vi trùng) như sốt, lưỡi bẩn…
Ngoài ra, ngộ độc thực phẩm cũng có thể gây ra các dấu hiệu nguy hiểm, nặng:
- Thần kinh: rối loạn cảm giác, yếu, liệt, cứng cơ, nhìn mờ, co giật, lẫn lộn, lơ mơ, hôn mê….
- Tim mạch, hô hấp: đau ngực, loạn nhịp tim, tụt huyết áp, khó thở…
- Dấu hiệu tiêu hóa, nhiễm trùng nặng, dai dẳng: đau bụng liên tục, tiêu chảy nhiều, không giảm, phân có máu, đái ít…
Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng đối với người có thể trạng yếu như người già, trẻ nhỏ, người giảm miễn dịch…
Nhiều bệnh dễ nhầm với ngộ độc thực phẩm như: nhồi máu cơ tim thất phải, nhiều bệnh cấp cứu ở bụng (như thủng dạ dày tá tràng, viêm ruột thừa, tắc mạch, viêm tụy cấp, giun chui ống mật, thai ngoài tử cung vỡ…) và các bệnh khác.
Xử trí khi ngộ độc thực phẩm
Khi nhận thấy bản thân hoặc người xung quanh có biểu hiện của ngộ độc thực phẩm, người dân cần bình tĩnh và áp dụng các biện pháp sơ cứu ngay lập tức để giảm thiểu ảnh hưởng, tác động xấu đến sức khỏe.
Một số biện pháp sơ cứu, xử trí như:
- Gây nôn: Chỉ định trong trường hợp người bệnh vẫn còn tỉnh táo, mới uống, ăn phải chất độc và chưa có triệu chứng ngộ độc. Chống chỉ định khi người bệnh lờ đờ, hôn mê, co giật, khó thở… Gây nôn bằng cách uống 100 – 200 ml nước sạch rồi dùng tăm bông hoặc hai ngón tay đã rửa sạch ngoáy vào cuống lưỡi, cổ họng.
- Người bệnh nếu nôn ói, tiêu chảy nhiều có thể bị mất nước, điện giải thì cần được bù nước, điện giải. Nếu người bệnh có khả năng uống được thì bù nước bằng dung dịch oresol. Nếu sử dụng dung dịch oresol bù nước thì người bệnh hoặc người nhà cần đọc kỹ hướng dẫn pha nước đúng liều lượng, nên pha với nước đun sôi để nguội và sử dụng dung dịch vừa pha trong vòng 24 giờ. Các đồ uống có thể thay thế khác như nước khoáng, nước hoa quả, nước cháo, nước canh.
- Nếu người bệnh hôn mê, co giật thì cần được đặt nằm nghiêng an toàn sang một bên và không cho bất cứ vật gì vào miệng người bệnh.
- Nhanh chóng gọi cấp cứu theo số máy 115 hoặc đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế gần nhất. Đồng thời, người hỗ trợ cần lưu lại mẫu thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc, kể cả chất nôn, chất thải ra từ người bệnh để giúp xác định nguyên nhân gây ngộ độc.
Những lưu ý khi bị ngộ độc thực phẩm
- Người bị ngộ độc thực phẩm không nên tự ý dùng thuốc chống nôn ói hay thuốc cầm tiêu chảy.
- Người bệnh không nên chủ quan với bất kỳ biểu hiện nào, không tự ý điều trị theo quan niệm của bản thân và các bài thuốc dân gian.
- Khi bị nôn ói, tiêu chảy nhiều, người bệnh không nên ngưng uống nước hay các thực phẩm thay thế nước do bác sĩ chỉ định.
Không nên ăn các loại gỏi sống đề phòng ngộ độc thực phẩm.
- Tránh các thực phẩm gây khó tiêu, dễ kích thích gây buồn nôn như đồ chiên rán, thức ăn nhiều dầu mỡ…
- Tránh các thực phẩm từ sữa động vật như bơ, phô mai, sữa… trong vài ngày vì lúc này cơ thể bệnh nhân không dung nạp được lactose gây đầy bụng khó tiêu.
- Tránh đồ uống có gas, có cồn vì chúng chứa các chất gây lợi tiểu. Rượu bia còn làm nặng thêm tình trạng mất nước.
- Không ăn đồ tái, còn sống, chưa nấu chín như gỏi cá, rau sống…
- Hạn chế đồ ngọt như bánh kẹo, các loại thực phẩm chế biến sẵn như thịt đóng hộp.
Ngộ độc thực phẩm là vấn đề thường gặp, để chủ động bảo đảm an toàn thực phẩm, phòng chống ngộ độc thực phẩm trong thời gian tới, Cục An toàn thực phẩm đề nghị Sở Y tế các tỉnh/thành phố, Sở An toàn thực phẩm TPHCM, Ban Quản lý an toàn thực phẩm thành phố các tỉnh phối hợp với các đơn vị chức năng liên quan trên địa bàn chủ động xây dựng kế hoạch và triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn thực phẩm, giám sát nguy cơ an toàn thực phẩm, phòng chống ngộ độc thực phẩm phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương, chú trọng thời gian từ tháng 4 đến tháng 8.
Trong đó, cần chú ý ngộ độc do nấm độc vào mùa Xuân Hè, ngộ độc do các loại động, thực vật có chứa độc tố tự nhiên (nhất là các tỉnh/thành phố khu vực miền núi phía Bắc và khu vực Tây Nguyên); chú ý ngộ độc do các loại thủy, hải sản có chứa độc tố tự nhiên như cá nóc, so biển, ốc biển lạ.
Bên cạnh đó, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm, trong đó tập trung vào các cơ sở chế biến suất ăn sẵn, bếp ăn tập thể tại khu công nghiệp, trường học và cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, thức ăn đường phố, cơ sở sản xuất kinh doanh nước uống đóng chai, đóng bình; chú ý các biện pháp giám sát, hướng dẫn phù hợp đối với dịch vụ nấu ăn lưu động, các bữa ăn liên hoan, tiệc cưới, đám giỗ đông người trên địa bàn quản lý.
