Xyanua được xem là một chất độc cực kỳ nguy hiểm, tuy nhiên chúng vẫn được sử dụng trong các hoạt động sản xuất công nghiệp. Một số dạng xyanua phổ biến như hydro xyanua, xyanua clorua, tinh thể kali xyanua, natri xyanua,…

Mùi vị của xyanua được miêu tả khá giống với vị đắng nhẹ của hạnh nhân và nếu chỉ có ít, thậm chí còn không phát ra mùi, gây cản trở trong quá trình nhận biết sự tồn tại của xyanua.

Vì sao xyanua lại độc?

Xyanua là chất cực độc và tại Việt Nam đã bị cấm lưu hành, buôn bán, trao đổi, phát tán, sử dụng,… dưới mọi hình thức.

Các chuyên gia cho biết, xyanua là chất độc cực mạnh và chỉ cần ăn phải 1 lượng nhỏ cũng có thể gây ra rất nhiều hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là mất mạng. Chất độc xyanua khi vào đến cơ thể có tốc độ hấp thu cực nhanh, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa, thần kinh, hô hấp, tuần hoàn và cuối cùng là lấy đi sinh mạng chỉ sau khoảng thời gian rất ngắn từ khi nhiễm độc.

• Người lớn sẽ tử vong khi tiếp xúc với các muối xyanua với liều 200mg hoặc khí acid hydrocyanic ở liều 50mg.
• Xyanua hấp thụ nhanh vào trong cơ thể, ức chế rất nhanh, mạnh với hô hấp tế bào và khiến bệnh nhân tử vong do suy hô hấp, co giật.
• Đối với muối kali xyanua hoặc natri xyanua, liều thấp nhất gây tử vong là 3mg/kg.
• Trong không khí khi nồng độ hydro xyanua từ 110ppm trở lên trong 30 phút sẽ gây tử vong.

Dấu hiệu khi ngộ độc xyanua

Mức độ nguy hiểm của xyanua phụ thuộc khá nhiều vào lượng xyanua và chiết xuất xyanua mà nạn nhân nhiễm phải. Với nồng độ rất nhỏ, dưới ngưỡng 50mg xyanua có thể gây tàn phế vĩnh viễn hoặc người bệnh có vấn đề về thần kinh, tiêu hóa, tuần hoàn,… không thể chữa khỏi.

• Giai đoạn đầu: Nạn nhân có dấu hiệu kích động, thở gấp và lú lẫn, mất nhận thức.
• Giai đoạn 2: Có thể cảm thấy khó thở, co giật, giảm huyết áp nhanh, rối loạn nhịp tim.
• Giai đoạn 3: Hôn mê sâu, người bệnh bị trụy tim, tổn thương não, tim và thần kinh kể cả khi nạn nhân sống sót.

Ngay khi nhận thấy nạn nhân có triệu chứng nhiễm độc xyanua cần nhanh chóng xử lý, sơ cứu và liên hệ y tế kịp thời, tránh trường hợp xấu nhất có thể xảy ra.

Cách xử lý khi ngộ độc xyanua

Xyanua có ái lực cao với ion Fe2+ tạo liên kết không hồi phục với Fe2+ trong cytochrome oxidase làm enzyme này mất hoạt tính. Cytochrome oxidase là một enzyme quan trọng trong chuỗi hô hấp để trao đổi oxy trong cơ thể.

Khi men này bị ức chế dẫn đến làm ngưng trệ chuỗi hô hấp, các tế bào không thể lấy được oxy để sử dụng dẫn đến bị hoại tử ngay cả khi cơ thể vẫn đầy oxy. Trong cơ thể, tim và não là 2 cơ quan chịu ảnh hưởng nhiều nhất do chúng dùng rất nhiều oxy.

Sau khi nhập viện, ngộ độc xyanua được điều trị như sau:

• Rửa dạ dày cho nạn nhân nhiễm độc xyanua trong vòng 1h để tăng thải độc hoặc cho nạn nhân uống than hoạt tính liều lượng 1g/kg.
• Nếu bị dính xyanua lên da cần xả nước mát liên tục 15 phút. Bôi thuốc bảo vệ vùng da bị kích ứng. Nếu trường hợp nặng phải rửa sạch bằng xà phòng và bôi kem kháng khuẩn cho vùng da bị dính.
• Sử dụng thuốc giải độc gồm các loại như thuốc hydroxocobalamin, thuốc amyl nitri, thuốc muối nitrite, methylene, thuốc thiosulfate.
• Thở oxy tùy theo mức độ nhiễm độc.

Giai đoạn hồi sức cần đặt đường truyền tĩnh mạch cho bệnh nhân, đảm bảo thông khí bằng mặt nạ oxy hoặc đặt nội khí quản, điều trị triệu chứng giảm huyết áp.

Xuanya là một trong những hóa chất có độc tính rất mạnh, gây nguy hiểm với tính mạnh con người. Vì vậy chúng ta cần hết sức cẩn trọng trong quá trình làm việc để tránh tiếp xúc và ngộ độc xyanua. Trong trường hợp ngộ độc cần nhanh chóng cấp cứu cho nạn nhân để hạn chế nhiều nhất các nguy hiểm có thể xảy ra.