“Đông bệnh” là những chứng bệnh thường phát tác vào mùa đông; “hạ trị” là sớm tiến hành phòng ngừa, chữa trị ngay trong mùa Hạ; như vậy, “đông bệnh hạ trị” nghĩa là tiến hành chữa trị các chứng bệnh mùa đông từ mùa hè.
Từ nhiều thế kỷ trước, Đông y đã nhận thấy: một số chứng bệnh như ho lâu ngày, viêm phế quản mạn tính ở người già, hen phế quản (thể hư hàn), tiêu chảy lúc sáng sớm (ngũ canh tả), viêm khớp (thể hàn tý), viêm mũi dị ứng (thể phong hàn), … thường hay tái phát hoặc trở nên trầm trọng hơn trong những ngày giá lạnh mùa đông.
Một số chứng bệnh như ho lâu ngày, viêm phế quản mạn tính hay tái phát vào mùa đông nên chữa từ mùa hè.
Để chữa trị các chứng bệnh mạn tính nói trên, Đông y thực thi theo nguyên tắc: bệnh cấp trị ngọn, bệnh hoãn trị gốc. Nghĩa là, trong thời gian bệnh phát tác mạnh, nói chung chỉ có thể tập trung vào việc khống chế các triệu chứng ( “chữa phần ngọn” ); muốn chữa trị tận gốc, cần tiến hành trị liệu ngay từ mùa hè, lợi dụng giai đoạn bệnh tình đang tạm ổn định; phòng trị sớm như vậy, thì khi tới mùa đông, bệnh sẽ đỡ tái phát, hoặc có phát tác thì cũng nhẹ hơn.
Một số bài thuốc nâng cao sức đề kháng nên dùng trong mùa hè:
Bài thuốc uống:
Dùng 1 trong 2 bài thuốc sau
Bài 1: Đảng sâm 16g, bạch truật 16g, phục linh 12g, cam thảo 4g, hoàng kỳ 16g, đương quy 12g, bạch thược 12g, sinh địa 10g, sơn thù 12g, kỷ tử 12g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày 1 thang. Sắc 2 nước, hợp 2 nước lại, chia 3 phần, uống trong ngày, uống cách xa bữa ăn.
Bài 2: Thục địa hoàng 4 lạng, sơn thù 2 lạng, sơn dược 2 lạng, trạch tả 1,5 lạng, phục linh 1,5 lạng, đan bì 1,5 lạng. Các vị (trừ thục địa) sao giòn tán mịn; thục địa nghiền tinh và mật chưng trộn đều với bột thuốc hoàn viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20g, uống cách xa bữa ăn.
Tác dụng: Tăng cường thể lực và nâng cao sức đề kháng đối với một số bệnh mạn tính trong mùa Đông như suy nhược thần kinh, viêm đường tiết niệu mạn tính, tăng huyết áp và các bệnh về phổi
Mùa hè, mùa của các bài thuốc nâng cao sức đề kháng đối với một số bệnh mạn tính trong mùa Đông
Đắp thuốc lên huyệt vị:
Thành phần: Bạch giới tử, tế tân, huyền hồ sách – mỗi thứ 12g; tất cả tán nhỏ, trộn với nước gừng và đắp trên các huyệt “phế du”, “tâm du”, “cách du” hoặc trên các huyệt “phế du”, “bách lao”, “cao hoang”; sau đó dùng băng dính cố định lại. Sau 3-4 giờ thấy nóng rát hoặc đau nhức ở vùng huyệt thì gỡ thuốc ra. Nếu chỉ thấy hơi ngứa và nóng thì để thêm 1-2 tiếng nữa. Cách 10 ngày làm một lần như vậy.
Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị với một số bệnh về phổi như hen suyễn, ho lâu ngày, viêm phế quản mạn tính trong mùa đông.
Ngoài ra, “đông bệnh hạ trị”, trong Đông y có nhiều biện pháp khác như châm, cứu, dán cao, giác hơi, tắm thuốc, xông thuốc, ẩm thực liệu pháp, … Tuy nhiên, việc chữa trị cần tuân theo nguyên tắc “biện chứng luận trị”, dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc Đông y.
