Băng huyết sau sinh hiện vẫn là một trong những tai biến sản khoa hàng đầu gây tử vong mẹ trên thế giới và tại Việt Nam. Mất máu trong băng huyết sau sinh có thể xảy ra ồ ạt, đột ngột hoặc từ từ, kín đáo. Mức độ nghiêm trọng không chỉ phụ thuộc vào lượng máu mất, mà còn phụ thuộc nhiều vào thể trạng sản phụ trước khi xảy ra biến cố.

Ca cấp cứu giành lại sự sống

Các bác sĩ Khoa Sản, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới vừa cấp cứu thành công một sản phụ bị băng huyết nặng sau sinh trong tình trạng nguy kịch.

Bệnh nhân là chị M., 42 tuổi, trú tại Bình Trị (Quảng Trị), được chuyển tuyến khẩn cấp từ cơ sở y tế tuyến dưới khi đã mất nhiều máu và có dấu hiệu rối loạn đông máu. Mặc dù đã được xử trí ban đầu, tình trạng bệnh nhân nhanh chóng xấu đi, buộc phải chuyển lên tuyến trên.

Ngay khi tiếp nhận, các bác sĩ đã kích hoạt quy trình “báo động đỏ”, huy động ê-kíp cấp cứu đa chuyên khoa. Bệnh nhân được: Truyền dịch chống sốc qua đường truyền lớn; Huy động khẩn cấp 7 đơn vị máu và các chế phẩm máu; Dùng thuốc co hồi tử cung và áp dụng biện pháp kiểm soát chảy máu; Theo dõi sát sinh hiệu, tri giác, lượng nước tiểu; Liên tục làm xét nghiệm đông máu để điều chỉnh kịp thời.

Sau gần 2 giờ can thiệp, huyết áp bệnh nhân cải thiện, tri giác phục hồi và các chỉ số đông máu trở lại an toàn. Sản phụ đã thoát khỏi ranh giới sinh – tử và hiện đang hồi phục tốt.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

• Băng huyết nguyên phát: Xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau sinh.
• Băng huyết thứ phát: Xảy ra từ 24 giờ đến 12 tuần sau sinh, thậm chí muộn hơn.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ băng huyết sau sinh gồm:

• Béo phì, đa sản, thiếu máu;
• Bệnh lý cơ tử cung (u xơ tử cung to, lạc tuyến trong cơ tử cung).
• Tiền sử băng huyết sau sinh hoặc gia đình có người từng bị.
• Đang sử dụng thuốc cắt gò tử cung, thuốc kháng đông.
• Thai kỳ hỗ trợ sinh sản (IVF).
• Nhau cài răng lược, nhau tiền đạo, vết mổ cũ.
• Rối loạn tăng huyết áp trong thai kỳ (tiền sản giật, sản giật).
• Nhau bong non, thai lưu.
• Thai to (> 4.000 g), đa ối, nhiễm trùng ối, thai già tháng.
• Khởi phát chuyển dạ, chuyển dạ quá nhanh hoặc kéo dài.

Nhận biết sớm băng huyết sau sinh

Triệu chứng điển hình: chảy máu nhiều từ âm đạo, máu đỏ tươi chảy liên tục.

Nếu mất máu nhiều, sản phụ có thể mệt, yếu, chóng mặt, vã mồ hôi, tay chân lạnh, da xanh xao. Mạch nhanh, huyết áp tụt, có thể xuất hiện sốc mất máu. Khám thấy tử cung mềm nhão, co hồi kém, tăng kích thước.

Xử trí

Khi xảy ra băng huyết sau sinh, cần kết hợp hồi sức cấp cứu nội khoa song song với xử trí sản khoa. Nếu biện pháp nội khoa không cầm máu được, bác sĩ có thể:

Can thiệp vào mạch máu tử cung. Trường hợp bất khả kháng: cắt bỏ tử cung để cứu mẹ.

Lưu ý cho lần mang thai sau

Nguy cơ tái phát băng huyết sau sinh vẫn cao hơn bình thường. Sản phụ cần:

Thông báo cho bác sĩ hoặc nữ hộ sinh về tiền sử băng huyết để có kế hoạch dự phòng. Khám thai đầy đủ, kiểm soát yếu tố nguy cơ. Bổ sung sắt, acid folic, ăn uống hợp lý để phòng thiếu máu.

Nhờ sự tiến bộ của y học và kiến thức sản khoa hiện nay, nguy cơ tử vong mẹ do băng huyết sau sinh đã giảm đáng kể, nhưng việc phát hiện và xử trí sớm vẫn là yếu tố quyết định.