Phổi là cơ quan quan trọng trong việc cung cấp oxy cho cơ thể, đặc biệt ở người cao tuổi – khi hệ miễn dịch và chức năng hô hấp đã bắt đầu suy giảm, phổi dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết. Các bệnh lý như viêm phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen suyễn, thậm chí ung thư phổi thường xảy ra phổ biến hơn ở độ tuổi này. 

Vì thế, việc chủ động bảo vệ lá phổi là vô cùng cần thiết để người cao tuổi duy trì chất lượng sống và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm.

Dưới đây là những hướng dẫn thiết thực và dễ áp dụng để giúp người cao tuổi bảo vệ tốt lá phổi của mình:

Tránh xa khói thuốc và ô nhiễm không khí

Khói thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại nghiêm trọng nhất đối với hệ hô hấp. Ở người cao tuổi, tiếp xúc với khói thuốc – dù trực tiếp hay gián tiếp – đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi mạn tính, ung thư phổi và nhiễm trùng hô hấp. Do đó, người cao tuổi cần:

• Tuyệt đối không hút thuốc dù chỉ một điếu mỗi ngày.
• Tránh tiếp xúc với người hút thuốc, đặc biệt trong không gian kín.
• Nếu phải sống cùng người hút thuốc, cần yêu cầu hút ở nơi thông thoáng, xa khu vực sinh hoạt chung.

Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí  (bao gồm bụi mịn, khí thải giao thông, và khói đốt rác)  cũng là yếu tố âm thầm làm tổn thương phổi theo thời gian. Vào những ngày có chỉ số chất lượng không khí (AQI) cao, người cao tuổi nên hạn chế ra ngoài, hoặc đeo khẩu trang đạt chuẩn (như khẩu trang N95) khi buộc phải đi lại ngoài trời.

Tiêm phòng đầy đủ để phòng ngừa bệnh lý đường hô hấp

Tiêm phòng là biện pháp bảo vệ chủ động rất hiệu quả. Các loại vaccine nên tiêm ở người cao tuổi bao gồm:

• Vaccine cúm mùa: Tiêm mỗi năm một lần giúp giảm đáng kể nguy cơ viêm phổi và nhập viện.
• Vaccine phế cầu khuẩn: Phòng ngừa viêm phổi do phế cầu – nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong do viêm phổi ở người già.
• Vaccine COVID-19 và mũi nhắc lại: Giúp phòng bệnh và biến chứng nặng do virus SARS-CoV-2 gây ra.
• Hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn lịch tiêm phù hợp và an toàn nhất với tình trạng sức khỏe hiện tại.

Giữ gìn môi trường sống sạch sẽ và thông thoáng

Một ngôi nhà thoáng khí, sạch sẽ sẽ giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn đường hô hấp và kích ứng phổi. Một số lưu ý quan trọng:

• Thường xuyên lau dọn bụi, tránh để bụi bẩn tích tụ ở rèm cửa, thảm, gối nệm.
• Tránh ẩm mốc bằng cách mở cửa sổ đón nắng và gió, hoặc sử dụng máy hút ẩm nếu cần.
• Không đốt củi, than trong nhà vì tạo ra khí độc như carbon monoxide và bụi mịn gây hại cho phổi.
• Nếu có điều kiện, có thể sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ bụi và vi khuẩn trong nhà.

Luyện tập hô hấp và duy trì vận động phù hợp

Hoạt động thể chất đều đặn giúp tăng cường khả năng hô hấp, cải thiện lưu thông máu và tăng sức đề kháng. Tuy nhiên, với người cao tuổi, cần chọn các hình thức vận động nhẹ nhàng và an toàn như:

• Đi bộ mỗi ngày 20–30 phút, chọn thời điểm mát mẻ, ít ô nhiễm như sáng sớm hoặc chiều tối.
• Tập thở sâu, thở bụng, thở ra chậm để tăng dung tích phổi và giúp thư giãn tinh thần.
• Thể dục dưỡng sinh, khí công, yoga là những lựa chọn rất tốt giúp tăng cường chức năng phổi và giảm căng thẳng.
• Nên tránh vận động mạnh vào những ngày thời tiết lạnh, ẩm, hoặc khi cơ thể mệt mỏi.

Phát hiện sớm các bệnh lý hô hấp và điều trị kịp thời

Đừng chủ quan với các triệu chứng như ho kéo dài, khò khè, khó thở, tức ngực, ho ra máu hay sút cân không rõ nguyên nhân – đây có thể là dấu hiệu của bệnh phổi nghiêm trọng. Người cao tuổi cần:

• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh phổi hoặc từng hút thuốc lá.
• Tuân thủ điều trị nếu đã được chẩn đoán bệnh mạn tính như hen suyễn, COPD.
• Nếu bác sĩ chỉ định, nên chụp X-quang hoặc CT ngực để tầm soát sớm ung thư phổi.
• Phát hiện sớm và điều trị đúng cách là yếu tố then chốt giúp cải thiện tiên lượng và kéo dài tuổi thọ.

Dinh dưỡng hợp lý để tăng sức đề kháng

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ miễn dịch và hỗ trợ chức năng phổi:

• Ăn đủ đạm từ nguồn thực phẩm lành mạnh như cá, thịt nạc, trứng, đậu hũ, sữa.
• Tăng cường rau xanh và trái cây tươi để bổ sung vitamin A, C, E – các chất chống oxy hóa có lợi cho phổi.
• Uống đủ nước (1,5–2 lít/ngày) giúp làm loãng đờm, làm ẩm niêm mạc hô hấp.
• Hạn chế rượu bia, không thức khuya, ngủ đủ giấc để tránh suy yếu miễn dịch.

Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ: đeo khẩu trang khi cần, giữ nhà sạch sẽ, ăn uống đủ chất và đi khám khi có dấu hiệu bất thường. Chăm sóc phổi tốt cũng chính là cách chúng ta bảo vệ trái tim, trí tuệ và cả tuổi thọ của mình.