Trong những dịp lễ Tết, do có nhiều món ăn ngon lạ, nên ăn uống thường kém điều độ, dùng quá nhiều món ăn béo ngọt, uống quá nhiều rượu, hoặc ăn phải thức ăn không bảo quản tốt, bị nhiễm khuẩn… có thể khiến cho tỳ vị bị tổn thương.
Thức ăn tích đọng lại, gây ứ trệ, cản trở tiêu hóa, khiến cho chức năng của tỳ vị bị rối loạn, dẫn tới các chứng trạng như ngực bụng đầy chướng, vùng bụng dưới đau tức, sôi bụng…
Sử dụng loại thuốc “tiêu thực đạo trệ” (tiêu thức ăn, trừ tích trệ) để giải trừ, giúp điều hòa tỳ vị, xúc tiến tiêu hóa, thông tống thức ăn bị tích trệ từ dạ dày – ruột theo phân ra ngoài.
Vị thuốc sơn tra có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa.
1. Bài Bảo hòa hoàn hỗ trợ tiêu hóa
– Thành phần: Sơn tra 90g, thần khúc 30g, bán hạ 45g, phục linh 45g, trần bì 15g, liên kiều 15g, lai phục tử (hạt cải củ) 15g.
– Cách dùng: Các vị thuốc tán bột mịn, ngày uống 3 lần, mỗi lần 6g, chiêu thuốc bằng nước ấm.
– Công dụng: Tiêu thực hóa trệ. Dùng chữa thương thực, thức ăn tích trệ, ngực bụng đầy tức hoặc trướng đau, nấc, ợ nước chua hôi, chán ăn, hoặc đại tiện bất điều, rêu lưỡi cáu bẩn hoặc vàng nhớt, mạch hoạt.
– Phương giải bài thuốc:
+ Sơn tra, thần khúc, lai phục tử, là những chủ dược, có tác dụng tiêu thực hóa trệ, hỗ trợ tiêu hóa, thông lợi tràng vị.
+ Phối hợp với bán hạ, trần bì để hành khí đạo trệ, hòa vị chỉ ẩu (chống nôn).
+ Kết hợp với phục linh kiện tỳ hòa trung.
+ Dùng thêm liên kiều để thanh nhiệt, vì thức ăn tích trệ dễ hóa hỏa sinh nhiệt.
– Kết quả nghiên cứu hiện đại: Thần khúc chứa nhiều loại men tiêu hóa; sơn tra, lai phục tử, cũng đều là những vị thuốc có tác dụng xúc tiến tiêu hóa, tăng cường chức năng của dạ dày (kiện vị). Sơn tra còn có tác dụng giãn rộng huyết quản, cải thiện tuần hoàn huyết dịch trong hệ thống tiêu hóa. Sơn tra, liên kiều còn có tác dụng kháng khuẩn, có khả năng làm sạch ống tiêu hóa, tiêu trừ viêm nhiễm.
Do đó, bài “bảo hòa hoàn” là thuốc có tác dụng trị liệu tương đối tốt đối với chứng rối loạn tiêu hóa, viêm đường tiêu hóa.
Vị thuốc đại hoàng có tác dụng trị liệu tốt đối với các chứng viêm dạ dày – ruột.
2. Bài Chỉ thực đạo trệ hoàn
– Thành phần: Đại hoàng 30g, chỉ thực 15g, thần khúc 15g, phục linh 9g, hoàng cầm 9g, hoàng liên 9g, bạch truật 9g, trạch tả 6g.
– Cách dùng: Các vị thuốc nghiền bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g, cách xa bữa ăn, chiêu thuốc bằng nước ấm.
– Công dụng: Tiêu thực đạo trệ; thanh nhiệt hóa thấp. Dùng trong trường hợp thấp nhiệt tích trệ ở tràng vị, đau tức trướng đầy (bĩ muộn trướng mãn), đi lỵ (hạ lỵ), hoặc đau bụng tiêu chảy (tiết tả phúc thống), lý cấp hậu trọng, hoặc đại tiện bí kết; tiểu tiện sẻn vàng đỏ, rêu lưỡi nhớt bẩn (trọc nhị) hoặc vàng nhớt (hoàng nhị), mạch trầm hữu lực.
– Phương giải bài thuốc:
+ Thuốc dùng đại hoàng, chỉ thực để công trục tích trệ.
+ Hoàng liên, hoàng cầm để táo thấp thanh nhiệt.
+ Phục linh, trạch tả để thẩm lợi thấp nhiệt.
+ Thần khúc để tiêu thực hòa trung.
+ Bạch truật để kiện tỳ táo thấp.
Phối hợp các vị thuốc với nhau không những giúp thanh trừ thấp nhiệt tích trệ, mà còn có khả năng khôi phục chức năng vận hóa của tỳ vị… rất thích hợp với trường hợp thấp nhiệt thực trệ ngăn trở ở tràng vị, ngực bụng đầy tức, đau bụng đi lỵ.
– Theo kết quả nghiên cứu hiện đại: Đại hoàng có tác dụng tả hạ thông tiện (tẩy), lại có thêm tính năng kháng khuẩn, mạnh dạ dày, nên có tác dụng trị liệu tốt đối với các chứng viêm dạ dày – ruột. Chỉ thực tăng nhu động dạ dày – ruột. Hoàng cầm, hoàng liên đều có tác dụng ức chế vi khuẩn tương đối mạnh. Thần khúc là thuốc có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa tốt.
Nhờ tác dụng hiệp đồng của các vị thuốc, toàn phương có tác dụng điều trị xác thực đối với các chứng viêm nhiễm dạ dày-ruột kèm theo rối loạn tiêu hóa.
