Thời kỳ hậu sản là một giai đoạn đặc biệt, kéo dài khoảng 6 tuần sau sinh, được xem là thời gian cơ thể người phụ nữ phục hồi và trở lại trạng thái bình thường như trước khi mang thai. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, sức khỏe thể chất và tinh thần của người mẹ vẫn còn rất mong manh. Việc tái khám sau sinh vì thế không chỉ đơn thuần là một lần kiểm tra, mà còn là cơ hội để phát hiện sớm những vấn đề có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sản phụ, thậm chí đe dọa khả năng sinh sản và tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

Theo ThS.BS. Phan Thu Hằng – Khoa Phụ Ung thư, BV Phụ sản Trung ương, Giảng viên bộ môn Phụ sản Trường ĐH Y Hà Nội – thời điểm lý tưởng để tái khám là từ 4-6 tuần sau sinh, muộn nhất là 8 tuần. Lúc này, các cơ quan sinh dục như âm đạo, cổ tử cung, tử cung và buồng trứng sẽ dần trở về trạng thái bình thường. Việc kiểm tra sẽ giúp đánh giá quá trình phục hồi của cơ thể, phát hiện những bất thường tiềm ẩn, đồng thời hỗ trợ kịp thời trong việc điều trị các biến chứng hậu sản.

Một trong những nguy cơ đáng lưu ý là tình trạng bế sản dịch. Trong điều kiện bình thường, sản dịch sẽ được đẩy ra ngoài trong vòng 10-12 ngày sau sinh. Tuy nhiên, nếu người mẹ sinh mổ chủ động (không có chuyển dạ), hoặc tử cung co bóp kém, sản dịch có thể bị ứ đọng lại trong buồng tử cung. Việc tái khám và siêu âm sẽ giúp phát hiện sớm tình trạng này để có hướng xử lý kịp thời. Nếu không được phát hiện và xử trí đúng lúc, bế sản dịch có thể dẫn đến viêm tử cung, lan rộng ra vùng chậu và gây nhiễm khuẩn huyết – một biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng sản phụ.

Trường hợp viêm tử cung nặng không đáp ứng với điều trị bằng thuốc, người bệnh có thể phải phẫu thuật cắt bỏ tử cung để kiểm soát nhiễm trùng. Đối với những phụ nữ đã đủ con, đây là một tổn thất lớn về sức khỏe. Còn với những người mới sinh con đầu lòng và còn mong muốn sinh thêm, việc mất tử cung là một mất mát không thể bù đắp.

“Việc điều trị khi đó sẽ đòi hỏi sử dụng kháng sinh mạnh liều cao, có thể khiến mẹ không thể cho con bú, thậm chí mất sữa hoàn toàn. Trong một số trường hợp nặng, khi kháng sinh không còn hiệu quả, bác sĩ buộc phải phẫu thuật cắt tử cung để cứu mẹ, điều này đặc biệt đáng tiếc với những phụ nữ còn mong muốn sinh thêm con”, bác sĩ Hằng nhấn mạnh.

Một vấn đề khác thường gặp là tắc tia sữa và viêm tuyến vú. Trong thời gian cho con bú, gần như sản phụ nào cũng trải qua tình trạng này ở mức độ khác nhau. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc ít cho con bú trực tiếp, thay vào đó là sử dụng máy hút sữa. Tuy nhiên, máy hút sữa chỉ mô phỏng động tác bú chứ không thể hút hết sữa khỏi bầu vú, khiến sữa dễ bị ứ đọng và gây tắc tia.

Nếu được phát hiện sớm, bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp như dùng thuốc kháng viêm, kháng sinh nhẹ hoặc vật lý trị liệu để thông tia sữa. Người mẹ vẫn có thể tiếp tục cho con bú bình thường. Nhưng nếu để kéo dài, viêm tuyến vú có thể chuyển thành áp xe tuyến sữa. Khi đó, người mẹ sẽ bị đau, sốt, tuyến vú sưng to, đỏ tấy và hình thành ổ mủ. Việc điều trị lúc này đòi hỏi tiểu phẫu để chích và dẫn lưu mủ, đồng thời phải ngừng cho con bú trong một thời gian.

Không chỉ kiểm tra về thể chất, tái khám sau sinh còn là dịp để các bác sĩ đánh giá sức khỏe tinh thần của sản phụ – điều thường bị bỏ qua trong hành trình chăm sóc sau sinh. Nhiều phụ nữ sau sinh rơi vào trạng thái trầm cảm, mệt mỏi, lo âu, nhưng không nhận ra đó là biểu hiện bệnh lý. Họ âm thầm chịu đựng và không chia sẻ, dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng.

Bác sĩ sản khoa không chỉ thăm khám các cơ quan sinh dục, tuyến sữa, vết mổ hay vết khâu tầng sinh môn mà còn hỏi han về hành trình làm mẹ: Việc nuôi con có thuận lợi không? Có cảm thấy kiệt sức, buồn bã hay bối rối không? Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản đó giúp phát hiện sớm những biểu hiện trầm cảm, từ đó đưa ra hướng dẫn chăm sóc phù hợp cho sản phụ.

Quy trình tái khám sau sinh cụ thể gồm những gì?

Tái khám sau sinh thường bao gồm những vấn đề như sau:

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát: Việc kiểm tra sức khỏe tổng quát giúp bác sĩ đánh giá được tình trạng chung của người mẹ sau khi sinh.
• Khám sàn chậu: Kiểm tra vùng đáy chậu xem có vấn đề gì không. Đối với người mẹ tái khám sau sinh thường, bác sĩ tiến hành kiểm tra vết khâu ở tầng sinh môn, nếu người mẹ có những bất thường về đại tiểu tiện thì có thể hỏi ý kiến của bác sĩ
• Kiểm tra tình trạng sản dịch sau sinh: Kiểm tra xem sản dịch có ra nhiều hay không? Bao giờ người mẹ mới có kinh nguyệt trở lại.
• Kiểm tra những thay đổi về cơ thể sau sinh: Kiểm tra cân nặng của người mẹ, nếu gặp các vấn đề về thừa cân bác sĩ sẽ tư vấn về chế độ ăn uống, tập luyện để người mẹ có thể lấy lại vóc dáng nhanh nhất.
• Kiểm tra việc cho con bú: Tư vấn cho người mẹ về sữa công thức đối với trẻ uống sữa ngoài và cách có nhiều sữa nếu người mẹ bị thiếu sữa
• Tư vấn và giải đáp câu hỏi của người mẹ: Biện pháp ngừa thai, sử dụng thuốc tránh thai có ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh hay không? và nhiều câu hỏi khác

Quy trình tái khám sau sinh mổ về cơ bản cũng tương tự như tái khám sau sinh thường. Tuy nhiên, đối với người mẹ sinh mổ, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra kỹ vết mổ để kiểm tra xem có bị nhiễm trùng hay không.

Các dấu hiệu bất thường như vết mổ có màu đỏ, vết thương vẫn còn rỉ máu, người mẹ bị sốt, vết đau tăng lên đều phản ánh nguy cơ nhiễm trùng và người mẹ cần phải tái khám sau sinh mổ để kiểm tra.

Chăm sóc người mẹ sau sinh mổ nói riêng và sau sinh nói chung là quá trình liên tục và việc tái khám sau sinh mổ là điều cần thiết để đảm bảo được sức khỏe của người mẹ.

Bên cạnh đó, ThS.BS. Phan Thu Hằng chia sẻ thêm về một mô hình hỗ trợ mới đang dần xuất hiện tại Việt Nam là dịch vụ chăm sóc mẹ và bé sau sinh tại nhà, tương tự như các “Ms Wife” ở các nước phát triển. Đây là những người phụ nữ có kinh nghiệm trong chăm sóc trẻ sơ sinh và hỗ trợ mẹ sau sinh, có thể đến ở cùng một vài đêm để hướng dẫn và chăm sóc. Họ sẽ quan sát cách cho con bú, cách chăm sóc bé, đưa ra lời khuyên hữu ích giúp mẹ giảm bớt lo lắng và tránh những sai lầm không đáng có.

Tái khám sau sinh không phải là chuyện “cho có”, mà là một phần quan trọng trong hành trình chăm sóc sức khỏe của mẹ và bé. Việc đi khám đúng thời điểm có thể giúp phát hiện sớm những rắc rối tưởng chừng nhỏ nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ – như bế sản dịch, viêm tuyến sữa hay trầm cảm sau sinh. Đó đều là những vấn đề nếu để muộn có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cả thể chất lẫn tinh thần của người mẹ. Chỉ một lần tái khám kịp thời thôi cũng có thể tạo nên khác biệt: giúp mẹ phục hồi nhanh hơn, yên tâm hơn và đủ vững vàng để đồng hành cùng con trong những tháng năm đầu đời.

Với những lợi ích rõ ràng như vậy, bác sĩ Hằng khuyên các sản phụ đừng vì ngại đường xa, bận chăm con hay thiếu thời gian mà bỏ qua buổi tái khám quan trọng này. Hãy sắp xếp để đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế uy tín từ 6 đến 8 tuần sau sinh, để được bác sĩ chuyên khoa sản thăm khám toàn diện – từ sức khỏe sinh sản, tuyến sữa cho đến sức khỏe tinh thần. Đó không chỉ là hành động chăm sóc cho bản thân, mà còn là một món quà quý giá dành cho đứa trẻ – một người mẹ khỏe mạnh, an yên và đầy đủ năng lượng sẽ là người đồng hành tốt nhất trên hành trình lớn lên của con.