Trong một nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã phân tích 8 loại thuốc chống trầm cảm phổ biến khác nhau và xác định loại thuốc dẫn đến tăng cân nhiều nhất và loại thuốc có tác động tương đối ít hơn.
Việc tăng cân liên quan đến các loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe trao đổi chất lâu dài, thường khiến bệnh nhân không muốn tiếp tục điều trị theo đơn và dẫn đến kết quả sức khỏe tâm thần kém hơn.
Nghiên cứu mới nhất do Viện chăm sóc sức khỏe Harvard Pilgrim thực hiện cho thấy, mặc dù thuốc chống trầm cảm nói chung có liên quan đến việc tăng cân, nhưng từng loại thuốc chống trầm cảm cụ thể có thể ảnh hưởng đến cân nặng theo cách khác nhau.
Nghiên cứu đã phân tích dữ liệu kê đơn hồ sơ sức khỏe điện tử từ tám hệ thống y tế tại Hoa Kỳ, bao gồm 183.118 người lớn trong độ tuổi từ 18 – 80. Những người tham gia là những người mới sử dụng một trong tám loại thuốc chống trầm cảm phổ biến: Sertraline, citalopram, escitalopram, fluoxetine, paroxetine, bupropion, duloxetine và venlafaxine. Những thay đổi về cân nặng được ghi nhận sau 6, 12 và 24 tháng kể từ khi bắt đầu liệu pháp chống trầm cảm.
Tăng cân do dùng thuốc trị trầm cảm là tác dụng phổ biến, dẫn tới tình trạng không tuân thủ dùng thuốc.
Kết quả cho thấy, người dùng bupropion tăng cân ít nhất so với người dùng các thuốc chống trầm cảm khác. Họ ít có nguy cơ tăng cân đáng kể về mặt lâm sàng hơn 15-20% so với người dùng sertraline, loại thuốc trị trầm cảm phổ biến (tăng cân 5% trở lên được coi là có ý nghĩa lâm sàng).
Thuốc chống trầm cảm trong cùng một nhóm cũng có tác động khác nhau đến việc tăng cân. Ví dụ, trong số các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), escitalopram và paroxetine đều có liên quan đến nguy cơ tăng cân đáng kể cao hơn khoảng 15% so với sertraline trong sáu tháng đầu.
Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng thực tế quan trọng về lượng tăng cân dự kiến sau khi bắt đầu dùng một số loại thuốc chống trầm cảm phổ biến nhất, giúp bác sĩ và bệnh nhân có thể quyết định lựa chọn phù hợp cho từng cá nhân, tác giả chính của nghiên cứu – Joshua Petimar cho biết.
Tăng cân có nhiều khả năng xảy ra khi dùng thuốc chống trầm cảm trong thời gian dài
Theo TS. Manish Jha, bác sĩ tâm thần tại Viện Não O’Donnell thuộc Đại học Texas ở Dallas, tăng cân khi dùng thuốc chống trầm cảm có nhiều khả năng xảy ra hơn khi sử dụng lâu dài. Do bản chất mạn tính của bệnh trầm cảm, hầu hết mọi người sẽ cần dùng thuốc chống trầm cảm trong thời gian dài hơn. Do đó, khi cân nhắc đến tình trạng tăng cân liên quan đến thuốc chống trầm cảm, cũng cần phải xem xét thuốc ảnh hưởng đến cân nặng về lâu dài như thế nào.
Ví dụ, những người tham gia dùng sertraline thấy cân nặng tăng trung bình 0,23kg sau sáu tháng, nhưng tăng lên 1,45kg sau hai năm. Trong khi đó, những người dùng bupropion giảm khoảng 0,11kg sau sáu tháng, nhưng tăng trung bình 0,54kg sau hai năm.
Những người dùng escitalopram hoặc paroxetine tăng trung bình 0,63kg sau sáu tháng. Sau hai năm, những người dùng escitalopram tăng trung bình 1,63kg, trong khi những người dùng paroxetine tăng khoảng 1.36kg.
Không có sự khác biệt đáng kể về mặt lâm sàng nào về lượng cân nặng tăng lên khi dùng những loại thuốc này sau hai năm. Điều này rất quan trọng vì tăng cân sớm hơn có thể khiến một số người dùng thuốc chống trầm cảm không muốn tiếp tục dùng thuốc, ngay cả khi thuốc có hiệu quả trong việc điều trị các triệu chứng của họ, vì họ muốn tránh tác dụng phụ này.
Ví dụ, một bệnh nhân có thể không dùng paroxetine thay vì sertraline do nguy cơ tăng cân trong thời gian ngắn lớn hơn. Nhưng quyết định của họ có thể thay đổi khi xem xét những thay đổi về cân nặng trong khoảng thời gian hai năm, khi lượng tăng cân của paroxetine và sertraline gần như nhau.
Tăng cân có thể khác nhau tùy từng người
Theo TS. Jami Woods, Đại học California ở Riverside, đối với một số bệnh nhân, tăng cân có thể là yếu tố ảnh hưởng đến quyết định có nên dùng thuốc chống trầm cảm hay không.
Đây là quyết định có lợi – hại, nhưng xét về mặt cân bằng, việc điều trị sức khỏe tinh thần và cảm xúc của bạn vẫn quan trọng hơn bất kỳ sự tăng cân nào mà bạn có thể gặp phải do những loại thuốc này. Thêm vào đó, có một số cách giúp chống lại tình trạng tăng cân, bao gồm tập thể dục thường xuyên và tuân thủ chế độ ăn uống bổ dưỡng.
Điều quan trọng nữa là phải lưu ý rằng, việc tăng cân do tác dụng của thuốc là rất riêng biệt. Một số bệnh nhân tăng cân rất nhiều khi dùng bất kỳ loại thuốc nào và những người khác thì không. Di truyền có thể đóng vai trò lớn nhất trong việc này. Một số người cảm thấy khỏe hơn khi dùng thuốc chống trầm cảm sẽ trở nên năng động hơn và giảm cân trong khi những người khác thì không.
Mặc dù nghiên cứu không đề cập đến vấn đề này, nhưng TS. Woods chỉ ra rằng liều lượng cũng có thể đóng một vai trò nhất định. Liều lượng cao hơn dẫn đến tăng cân nhiều hơn so với liều lượng thấp hơn.
Nếu bệnh nhân bị tăng cân không mong muốn mà họ nghi ngờ có liên quan đến việc sử dụng thuốc chống trầm cảm, nên trao đổi với bác sĩ về vấn đề này để có thể đưa ra giải pháp khắc phục tác dụng phụ của thuốc một cách thích hợp và an toàn nhất.
