Không ít bệnh nhân đã phải đối mặt với tình trạng táo bón, đại tiện khó khăn, phân khô cứng hoặc giảm cảm giác muốn đi ngoài sau khi bắt đầu dùng một số loại thuốc điều trị bệnh. Vậy vì sao thuốc có thể gây táo bón? Những loại thuốc nào cần lưu ý?
Sau khi thức ăn được tiêu hóa, phần dư thừa đi vào ruột già, nơi hấp thu nốt phần nước còn lại và tạo thành phân. Khi phân tích tụ đủ, các dây thần kinh ở thành ruột sẽ gửi tín hiệu lên não, tạo cảm giác muốn đi ngoài.
Bất kỳ yếu tố nào cản trở các quá trình sinh lý này như giảm nhu động ruột, tăng hấp thu nước, giảm tiết dịch tiêu hóa, đều có thể gây táo bón.
Táo bón là một phản ứng phụ không hiếm gặp của nhiều loại thuốc phổ biến.
Một số thuốc có tác dụng ức chế hệ thần kinh ruột, làm chậm nhu động ruột hoặc làm giảm tiết dịch, gây cản trở quá trình vận chuyển phân.
Dưới đây là các nhóm thuốc thường gặp có thể gây táo bón:
1. Thuốc điều trị huyết áp có thể gây táo bón
Một số thuốc hạ huyết áp đặc biệt là thuốc lợi tiểu làm giảm lượng nước trong cơ thể, dẫn đến mất nước tại ruột, khiến phân trở nên khô và cứng:
– Clonidine (thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương) làm giảm tiết dịch tiêu hóa và nhu động ruột.
– Thuốc chẹn kênh canxi như nifedipine, amlodipine gây ức chế nhu động đại tràng, kéo dài thời gian lưu giữ phân, làm tăng hấp thu nước và gây táo bón.
2. Thuốc kháng axit
Các thuốc kháng axit chứa nhôm, canxi, magiê (như aluminum hydroxide, calcium carbonate) có thể tạo muối không tan trong ruột khi kết hợp với thức ăn, khiến phân trở nên rắn và khó đào thải hơn. Việc sử dụng lâu dài và không theo hướng dẫn càng làm tăng nguy cơ táo bón.
3. Thuốc giảm đau opioid
Các thuốc như morphin, codeine tác động trực tiếp lên thụ thể thần kinh trung ương và ruột, làm giảm nhu động ruột, kéo dài thời gian phân lưu lại trong đại tràng; đồng thời, chúng còn ức chế phản xạ đại tiện, làm giảm cảm giác muốn đi ngoài.
4. Thuốc kháng histamin (chống dị ứng)
Thuốc kháng histamin thế hệ đầu như diphenhydramine, chlorpheniramine, thường thấy trong các thuốc trị cảm cúm. Những thuốc này có tác dụng kháng cholinergic, làm giảm tiết dịch và làm chậm nhu động ruột, từ đó gây táo bón.
5. Thuốc chống trầm cảm
Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA) như amitriptyline và SNRI như duloxetine có thể làm giảm tiết dịch ruột và ức chế nhu động. SSRI (như paroxetine) ít gây táo bón hơn, nhưng vẫn có thể gặp ở một số bệnh nhân. Tình trạng táo bón do nhóm thuốc này thường dai dẳng và cần theo dõi kỹ.
6. Lạm dụng thuốc nhuận tràng kích thích
Các thuốc chứa senna, lô hội, đại hoàng có tác dụng kích thích cơ ruột, giúp đi ngoài nhanh. Tuy nhiên, nếu dùng lâu dài hoặc lạm dụng sẽ gây lệ thuộc thuốc, làm giảm khả năng co bóp tự nhiên của đại tràng, dẫn đến táo bón nặng hơn khi ngưng thuốc.
Nếu thấy xuất hiện táo bón sau khi dùng thuốc, hãy thông báo với bác sĩ để được tư vấn.
– Nếu thấy xuất hiện táo bón sau khi dùng thuốc, hãy thông báo với bác sĩ để được tư vấn thay đổi thuốc hoặc bổ sung hỗ trợ tiêu hóa, không tự ý dùng thuốc nhuận tràng lâu dài. Nếu thật sự cần, nên dùng theo chỉ định ngắn hạn của bác sĩ.
Điều chỉnh lối sống: Tăng cường vận động, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài; tăng lượng chất xơ (cám yến mạch, rau củ, nấm, đậu đen, hạt ý dĩ…) và uống đủ nước hằng ngày; tập thói quen đi đại tiện đúng giờ, không nhịn đi ngoài và ưu tiên ngồi bệt nếu có thể.
– Nếu tình trạng táo bón kéo dài trên 2 tuần, kèm theo các triệu chứng như đau bụng, chướng bụng, chảy máu trực tràng, sụt cân không rõ nguyên nhân, người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được thăm khám và điều trị kịp thời.
