Nuôi con nhỏ khi bà mẹ gặp khó khăn về tình trạng vú

Trong quá trình nuôi con bằng sữa mẹ, nhiều bà mẹ gặp phải những vấn đề liên quan đến tình trạng vú. Các khó khăn thường thấy bao gồm núm vú phẳng, núm vú tụt vào trong, tình trạng cương tức vú, tắc ống dẫn sữa, viêm vú, đau hoặc nứt núm vú. Mặc dù hình dạng và kích thước vú có thể rất khác nhau, nhưng đây đều là những đặc điểm bình thường và không ảnh hưởng đến khả năng tạo sữa. Ngay cả khi bầu vú nhỏ, lượng sữa mẹ vẫn có thể đủ nuôi con vì kích thước vú chủ yếu khác nhau ở lượng mỡ, không phải số lượng nang tuyến sữa. Tương tự, hình dạng núm vú và quầng vú cũng không quyết định khả năng bú của trẻ; điều quan trọng là trẻ được hỗ trợ để ngậm bắt vú đúng cách ngay từ đầu.

Núm vú phẳng và có thể kéo dài

Với núm vú phẳng, trẻ vẫn có thể bú bình thường vì quá trình bú không chỉ dựa vào núm vú mà còn vào mô dưới quầng vú để tạo thành “đầu vú”. Hình dạng núm vú không quan trọng bằng khả năng kéo dài của nó. Ngay cả khi núm vú phẳng từ khi mang thai, tình trạng này vẫn có thể cải thiện sau sinh và không gây trở ngại cho việc bú mẹ.

Núm vú tụt vào trong

Núm vú tụt vào trong có thể gây khó khăn cho trẻ khi ngậm bắt vú, đặc biệt nếu núm vú nhanh chóng trở lại vị trí cũ sau khi được kéo dài. Tuy nhiên, tình trạng này rất hiếm gặp và nếu được hướng dẫn đúng kỹ thuật, bà mẹ vẫn có thể cho con bú thành công.

Xử trí núm vú phẳng và tụt vào trong

Việc cải thiện tình trạng núm vú đạt hiệu quả tốt nhất khi được thực hiện từ thời điểm thai trên 38 tuần và ngay sau sinh. Quan trọng nhất là cho trẻ bú càng sớm càng tốt, đồng thời xây dựng niềm tin để bà mẹ kiên trì. Ngay sau sinh, bà mẹ nên tiếp xúc da kề da với trẻ, tạo điều kiện để trẻ tự tìm đến bầu vú và ngậm bắt bất cứ lúc nào.

Bà mẹ cần được hướng dẫn đặt trẻ vào vú mẹ ngay trong ngày đầu tiên trước khi sữa về và vú căng. Các tư thế như bế dưới cánh tay có thể giúp trẻ dễ ngậm bắt hơn. Trước khi cho bú, bà mẹ có thể kích thích và kéo dài núm vú, đồng thời nâng phần dưới vú và ấn nhẹ phần trên để tạo hình phù hợp cho trẻ ngậm. Một số trường hợp có thể áp dụng phương pháp dùng bơm tiêm.

Nếu trong tuần đầu hoặc tuần thứ hai trẻ vẫn bú không hiệu quả, bà mẹ nên vắt sữa và cho trẻ ăn bằng cốc. Vắt sữa không chỉ giúp bầu vú mềm hơn để trẻ dễ bú mà còn duy trì lượng sữa. Có thể vắt một ít sữa trực tiếp vào miệng trẻ để kích thích phản xạ bú. Bà mẹ cũng nên tiếp xúc da kề da thường xuyên để khuyến khích trẻ ngậm bắt vú tự nhiên.

Điều trị núm vú tụt bằng bơm tiêm

Phương pháp dùng bơm tiêm 20 ml được áp dụng trong thời kỳ sau sinh nhằm kéo dài núm vú. Bơm tiêm được cắt bỏ đầu lắp kim, đảo ngược pit tông và đặt đầu nhẵn vào núm vú. Khi kéo nhẹ pit tông, áp lực hút sẽ làm núm vú dài ra. Thực hiện động tác này từ 30 giây đến 1 phút, lặp lại vài lần mỗi ngày. Khi thấy đau hoặc muốn tháo bơm tiêm, bà mẹ cần đẩy pit tông để giảm áp lực, tránh gây tổn thương da và núm vú.

Điều trị và dự phòng tình trạng vú cương tức ở bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ

Vú cương tức là một trong những khó khăn thường gặp ở bà mẹ trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ. Đây là tình trạng bầu vú quá căng, một phần do sữa, một phần do tăng dịch trong mô và máu, gây cản trở sự lưu thông của sữa. Khi bị cương tức, bầu vú thường phù nề, sờ nóng, bà mẹ cảm thấy đau và không thấy sữa chảy ra. Núm vú bị kéo căng khiến trẻ rất khó ngậm bắt vú và hút sữa. Trong một số trường hợp, da vú có thể đỏ và bà mẹ bị sốt, nhưng tình trạng sốt thường chỉ kéo dài trong vòng 24 giờ.

Nguyên nhân phổ biến gây cương tức bao gồm: không cho trẻ bú sớm sau sinh, trẻ ngậm bắt vú kém nên sữa không được hút ra hiệu quả, không cho trẻ bú thường xuyên theo nhu cầu hoặc hạn chế độ dài của bữa bú. Để dự phòng, bà mẹ cần cho trẻ bú ngay sau sinh, đảm bảo trẻ ngậm bắt vú đúng cách và khuyến khích bú không hạn chế số lần, bú theo nhu cầu.

Nguyên tắc điều trị duy nhất và hiệu quả nhất đối với vú căng sữa là phải hút hết sữa ra khỏi bầu vú. Không nên để vú “nghỉ” vì ứ đọng sữa có thể gây viêm vú, hình thành ổ áp xe và làm giảm khả năng tạo sữa. Nếu trẻ bú được, nên cho bú thường xuyên, đồng thời giúp bà mẹ đặt trẻ vào vú đúng tư thế để trẻ ngậm bắt vú tốt, bú hiệu quả và không làm tổn thương núm vú. Trường hợp trẻ không bú được, cần hướng dẫn bà mẹ vắt sữa bằng tay hoặc dụng cụ, đôi khi chỉ cần vắt một ít cũng đủ làm bầu vú mềm hơn để trẻ có thể bú.

Trước khi cho bú hoặc vắt sữa, cần kích thích phản xạ oxytocin để giúp sữa chảy ra dễ dàng. Có thể thực hiện bằng cách đặt một miếng gạc ấm lên bầu vú, xoa bóp cổ và lưng, xoa bóp nhẹ nhàng bầu vú, kích thích da và núm vú, tạo điều kiện để bà mẹ được thư giãn. Việc áp một miếng khăn hoặc gạc ấm trước khi bú giúp sữa chảy ra, làm mềm bầu vú, từ đó trẻ bú dễ dàng hơn. Sau bữa bú, nên đặt một miếng gạc lạnh lên bầu vú để giảm phù nề.

Bên cạnh các biện pháp kỹ thuật, việc xây dựng niềm tin và sự kiên nhẫn cho bà mẹ đóng vai trò quan trọng, giúp họ tự tin rằng tình trạng cương tức có thể cải thiện nếu được xử lý đúng cách và kịp thời.