Tác nhân gây bệnh

Có khoảng 96% các trường hợp gây bệnh dại ở người tại Đông Nam Á là do chó cắn. Tuy nhiên cũng có một số báo cáo về bệnh dại ở người là do vết cắn của mèo, cầy, chó rừng, cáo, chó sói và các loại động vật ăn thịt khác.

Những người giết mổ chuyên nghiệp có thể có nguy cơ bị nhiễm bệnh khi giết động vật bị dại và xử lý phần não hoặc các bộ phận bị nhiễm vi rút khác. Tuy nhiên không có trường hợp nào lây bệnh trên người do ăn thịt đã nấu chín.

Virus dại lây lan như thế nào?

Virus dại lây qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh thông qua vết cắn, liếm vào vết thương hở hoặc tiếp xúc với niêm mạc mũi, miệng. Sự truyền từ người sang người qua giác mạc hoặc ghép nội tạng rất hiếm xảy ra. Trong cơ thể người, virus xâm nhập qua mô dưới da hoặc cơ bắp, di chuyển dọc dây thần kinh đến tủy sống và não với tốc độ khoảng 12–24 mm/ngày.

Thời gian ủ bệnh có thể từ vài ngày đến vài tháng, thậm chí kéo dài tới 1 năm. Có hai thể bệnh gồm thể dại câm (bại liệt) và thể dại điên cuồng, trong đó thể điên cuồng phổ biến hơn.

Cách xử trí vết thương khi bị chó, mèo cắn

• Rửa vết thương ngay dưới vòi nước chảy trong ít nhất 15 phút. Có thể dùng xà phòng để làm sạch vết thương và loại bỏ dị vật, mô dập nát (nếu có). Rửa lại bằng nước muối sinh lý, sau đó bôi chất sát trùng như cồn 70% hoặc cồn i-ốt để giảm lượng virus tại vết cắn.
• Đến cơ sở y tế ngay lập tức để được khám và tiêm ngừa. Việc điều trị dự phòng bằng vaccine và huyết thanh kháng dại cần thực hiện càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ sát trùng kỹ vết thương, không khâu kín da trừ trường hợp thật sự cần thiết. Nếu phải khâu, huyết thanh kháng dại sẽ được tiêm vào mô xung quanh và phương pháp khâu sẽ được trì hoãn vài giờ. Nếu vết thương ở vùng đầu, mặt, cổ, bộ phận sinh dục hoặc xuyên thấu/chảy nhiều máu, cần tiêm huyết thanh kháng dại sâu vào vùng tổn thương.
• Tiêm phòng uốn ván và có thể sử dụng kháng sinh dự phòng nếu có chỉ định. Huyết thanh kháng dại được sử dụng trong các trường hợp tiếp xúc nhóm III, hoặc nhóm II nếu có suy giảm miễn dịch.

Chó, mèo đã được tiêm vaccine có cần tiêm người bị cắn?

Câu trả lời là có, vì việc chó, mèo được tiêm vaccine chỉ làm giảm nguy cơ nhưng không loại trừ hoàn toàn khả năng lây nhiễm. Hiệu lực vaccine có thể suy giảm theo thời gian nếu không được tiêm nhắc lại đúng lịch. Người bị cắn vẫn cần khám và được bác sĩ tư vấn, quyết định có cần tiêm vaccine hoặc huyết thanh không.

Biện pháp phòng bệnh dại chủ động

Theo quy định, người nuôi chó phải có trách nhiệm tiêm phòng bệnh dại cho chó, mèo hàng năm để bảo vệ chó, người nuôi, gia đình, bạn bè và cộng đồng khỏi bệnh dại. Giữ giấy chứng nhận tiêm phòng chó và xuất trình trong thời gian tiêm phòng hàng năm.

Người nuôi không thả rông chó ngoài đường hay dắt chó ra ngoài mà không đeo rọ mõm và có dây xích kể cả khi chúng đã được tiêm phòng.

Cần lưu ý, vết thương được rửa và điều trị kịp thời sau khi bị cắn là một quyết định sống còn. Rửa ngay thật kỹ vết cắn bằng xà phòng, sau đó rửa lại bằng nước muối, bôi chất sát trùng như cồn, cồn iốt để làm giảm lượng virus tại vết cắn. Sau khi sơ cứu vết thương cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được khám và tiêm ngừa. Việc chỉ định điều trị dự phòng bằng vaccine hoặc vaccine cùng với huyết thanh kháng dại phải thực hiện càng sớm càng tốt theo chỉ định của bác sĩ.